Erkin Sahinözün yazısıdır....
Soru Cevap Mali Ucurum 1
• Mali Uçurum Nedir? Mali uçurum Bush döneminde devreye sokulan “geçici” maliye politikası “teşviklerinin” 31/12/2012’de “otomatik” olarak devre dışı kalması anlamına geliyor.
• “Geçici” teşvikler neydi? Vergi oranları geçici olarak indirilmiş, kamu harcamaları geçici olarak artırılmıştı. Bir başka ifadeyle, hem gelirler hem de giderler tarafında “bütçe açığını” artırıcı önlemlerle ekonomik aktiviteye destek sağlamak amaçlanmıştı. Ama tüm bunlar “geçici” önlemlerdi. Ve son kullanım tarihleri de 31/12/2012.
• Niye “uçurum” olarak adlandırılıyor? 1 Ocak 2013 ile birlikte vergi oranları otomatik olarak artacak ve kamu harcamalarında otomatik olarak kesintilere gidilecek. Sadece vergi bacağından ABD ekonomik aktivitisine gelecek yük 600 milyar dolar mertebelerinde. Bu rakamı koskoca Avrupa’yı kurtarmak icin kurulan iki fonun büyüklüğü ile karşılastırmak yükün boyutunu perspektife oturtmak açısından yeterli olacaktır. Mali uçurum problemi çözülemezse başta Congressional Budget Office (CBO) olmak üzere birçok ekonomik araştırma kurumunun (ve bizlerin) tahminleri ABD’nin 2013’te resesyona gireceği yönünde. Dunya ekonomisinin birbirine “finans”, “ticaret” ve “güven” kanalları üzerinden göbekten bağlı oduğu ve “decoupling-ayrışma” görüşünün 2008-2009 krizinde “mat olduğu” göz önüne alınırsa ABD resesyonu “dünya resesyonu” anlamına gelir. Bu nedenle “uçurum” olarak adlandırılmakta.
• Sorunun çözülmesi için ne gerekiyor? 6 Kasım seçimlerinde Senato demokratların, Temsilciler Meclisi de cumhuriyetçilerin kontrolünde kaldı. Hem Senato hem Temsilciler Meclisi onayı gerektiği için “geniş” bir uzlaşı şart. Cumhuriyetçilerin ve demokratların ortak paydada buluşması gerekiyor.
• Son gelişmelerden bağımsız olarak bu sorunun çözülmesini bekliyor musunuz? Çok basit bir mantık üzerinden ilerlersek ne Cumhuriyetciler ne de Demokratlar “ABD’yi mali uçuruma iten siyasi parti” etiketinin üzerlerine yapışmasını isteyeceklerdir. Haliyle oyle ya da boyle anlaşılması beklenmeli. Ancak önceki borç tavanı sorununda olduğu gibi mali uçurum konusunda da isin “uzatma dakikalarında şişirme topla gol arayışı”na döneceği başından belliydi. Nitekim de öyle oldu. Obama’nın Hawaii tatilini yarım keserek dönmesi, senatörlerin 31 aralık günü gec saatlerde toplanarak oylamaya gitmesi gibi fantastik hamleler gördük.
• Darboğaz nerede? Yüzde 98-Yüzde 2 dar boğazı. Bu, ABD’nin zenginlerinin oluşturduğu yüzde 2 ve yüzde 98’lik geri kalanlar olarak sembolleşti. Mali uçurumun çözülmesinin “bütçe ve borçlanma miktarı açısından” kötü ama “ekonomik aktivite” açısından iyi oldugu unutulmamalı. Mali uçurumu çözerken bütçeyi büsbütün perişan etmemek için zenginlere vergi artışı yapılacak. Ama “zengin” tanımı ya da vergi artışlarının yapılacağı gelir “eşiği”ni belirleme konusunda görüş ayrışığı var. Yıllık gelir düzeyi olarak demokratlar 250K ile cumhuriyetçiler de 1M ile cıktı yola.
• An itibarıyla hangi aşamadayız? 1 Ocak 2013 öncesinde hem Senato hem de Temsilciler Meclisi’nden onay alınamadığı için aslında ABD “teknik” olarak mali uçurumdan yuvarlandı. Ancak pratikte iş farklı. Dun gece Demokrat yoğun Senato’dan onay çıktı. “Taxpayer Relief Act” ismiyle Senato’ya sunulan yeni paket 89 evet ve 8 hayır ile geçti. Hayır diyenlerin 3’u demokrat 5’i cumhuriyetçiydi. Azılı muhalif cumhuriyetçilerden bazılarının pakete onay vermesi “Temsilciler Meclisi”nden geçmesi açısından olumlu işaret olarak değerlendirilebilir. 400K ve 450K olarak belirlendi eşikler Senato’dan geçen pakette. Bireysel anlamda bakınca 400K, hanehalkı bazında ise 450K. Diğer detaylar da çok önemli ancak onları Temsilciler Meclisi’nin onaylanması halinde detaylı degerlendireceğim. Çünkü mali uçurumun “nasıl” çözüldüğü en az “çözülüp çözülmemesi” kadar önemli. Bugun dahi (piyasaların kapalı oldugu 1 ocakta) Temsilciler Meclisi’nin Taxpayer Relief Act’i oylamaya alması mumkun (düşük ihtimalle de olsa). Gelişmeleri takip ediyoruz. “Bugun yarın olmaması” durumunda piyasaların “sabir” vadesinin ocağın ilk yarısı oldugunu düşünüyorum. Gördüğüm ve incelediğim haber/bilgi setine göre de mali uçurumun en kısa zamanda çözülmesini bekliyorum.